Καλήν εσπέραν άρχοντες...

Να τα πούμε; 

Τα παραδοσιακά Κάλαντα Χριστουγέννων

Καλήν εσπέραν άρχοντες

κι αν είναι ορισμός σας,

Χριστού την θεία γέννηση

να πω στ΄ αρχοντικό σας.

Χριστός γεννάται σήμερον,

εν Βηθλεέμ τη πόλη,

οι ουρανοί αγάλλονται,

χαίρει η φύσις όλη.

Εν τω σπηλαίω τίκτεται,

εν φάτνη των αλόγων,

ο βασιλεύς των ουρανών

και ποιητής των όλων.

   Τα κάλαντα είναι δημοτικά τραγούδια, τα οποία περιλαμβάνουν εγκωμιαστικούς στίχους για τη νέα χρονιά αλλά και για τις επικείμενες θρησκευτικές γιορτές. Ψάλλονται κυρίως την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών εορτών, όπως τα Χριστούγεννα, η Πρωτοχρονιά (Αγ. Βασιλείου), τα Θεοφάνια, η Ανάσταση του Λαζάρου, η Κυριακή των Βαΐων. Διαδόθηκαν από γενιά σε γενιά και τραγουδιούνται ακόμη και σήμερα. Συνήθως οι τραγουδιστές ονομάζονται "καλαντιστές", ενώ μπορούν να συνοδεύουν τους ψαλμούς τους, με κάποιο παραδοσιακό όργανο, όπως τρίγωνο, λαούτο, τσαμπούνα, νταούλι, φλογέρα κ.ά. 

    Το έθιμο προέρχεται από τις διονυσιακές γιορτές που γίνονταν στην αρχαία Ελλάδα, όπου τα παιδιά συνήθιζαν να τραγουδούν εύθυμα τραγούδια, για να καλωσορίσουν τη νέα χρονιά. Στα χέρια τους κρατούσαν ένα κλαδί ελιάς, τυλιγμένο σε μαλλί προβάτου, συμβολίζοντας την ευφορία και τη γονιμότητα. 

    Η λέξη "κάλαντα" ετυμολογικά προέρχεται από τις Ρωμαϊκές καλένδες, δηλαδή τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου, του πρώτου μήνα του χρόνου. 

   Τα κάλαντα συνήθως ξεκινούν με έναν χαιρετισμό προς τον οικοδεσπότη, έπειτα αναγγέλλουν την θρησκευτική γιορτή και τέλος ολοκληρώνονται με ευχές. Οι "καλαντιστές" που επισκέπτονται τα σπίτια, μόλις η οικοδέσποινα ανοίξει την πόρτα της, τη ρωτούν τη χαρακτηριστική φράση "να τα πούμε";. Εάν τους απαντήσει αρνητικά, αποχωρούν από την είσοδο του σπιτιού, εάν τους δώσει θετική απάντηση, ξεκινούν να ψάλλουν. Στο τέλος του τραγουδιού τους, εύχονται "Χρόνια πολλά" και λαμβάνουν ένα φιλοδώρημα, συνήθως ένα μικρό χρηματικό ποσό ή κάποιο παραδοσιακό γλύκισμα. 

    Κάλαντα... του Νικηφόρου Λύτρα! 

Κάλαντα (1872)

     Τον παραπάνω πίνακα φιλοτέχνησε ο γνωστός ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας (1832- 1904). Ο καλλιτέχνης γεννήθηκε στην Τήνο κι ήταν ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους και δασκάλους ζωγραφικής του 19ου αιώνα. Θεωρείται πρωτοπόρος στη διαμόρφωση της διδασκαλίας των Καλών Τεχνών στην Ελλάδα.

.